آزمایش زندان استنفورد/فیلیپ زیمباردو

در طول تاریخ آزمایشات متعددی توسط دانشمندان و پزشکان بر روی حیوانات یا انسان‌ها انجام گرفته است که بعضا بسیار خطرناک و کشنده بوده است.               آزمایشاتی که با یک نظریه شاید احمقانه آغاز و بعضا با نتایج دردناکی به پایان رسیده است، یکی از این آزمایشات دردناک، آزمایش زندان استنفورد است.    

آزمایش زندان استنفورد یکی از معروف‌ترین آزمایش‌های روانشناسی در دنیا است که در جریان آن، تعدادی دانشجو پس از تایید سلامت روحی و روانی به زندانی ساختگی انتقال داده شدند و پس از تعیین جایگاه توسط شیر یا خط گروهی به عنوان زندانی و گروهی به عنوان نگهبان مشغول به کار شدند.

هدف آزمایش زندان استنفورد

هدف این آزمایش بررسی ریشه مشکلات روابط بین زندانیان و زندانبان‌ها در نیروی دریایی آمریکا و تفنگداران دریایی بود و بودجه آن را دفتر تحقیقات دریایی ایالات متحده پرداخت کرده بود.

 

رهبری این تحقیقات با دکتر فیلیپ زیمباردو بود، استاد دانشگاه استنفورد که می‌خواست نشان دهد که آیا ویژگی‌های شخصیتی خود افراد در بروز رفتار‌های مورد سوال مطالعه تاثیر گذار است یا شرایط نقش اصلی را ایفا می‌کند.

شرح آزمایش زندان استنفورد

زیمباردو و همکارانش به آن دسته از فرایند‌های روان شناختی که در افرادی با نقش زندانبان و زندانی روی می‌دهد علاقه‌مند بودند. آن‌ها در زیرزمین دپارتمان روان‌شناسی یک زندان درست کردند و در یک رومهٔ محلی آگهی دادند به این مضمون که برای یک آزمایش روان‌شناسی، به تعدادی افراد واجدالشرایط نیاز دارند، و برای شرکت در آن، حقوق خواهند داد.

 

از بین ۷۵ نفر که به آگهی پاسخ دادند، ۲۴ نفر که از لحاظ سلامت فیزیکی و روانی در وضعیت بسیار نرمال و خوب قرار داشتند انتخاب شدند. خود زندان در زیرزمین دپارتمان روان‌شناسی بود. یک دانشجوی لیسانس و جزو دستیاران تحقیق، رئیس زندان»، و زیمباردو، سرناظر» یا سرپرست زندان بود. زیمباردو تعداد شرط و شروط خاص را به آزمودنی‌ها اعلام کرد و امیدوار بود که با آنها، بتواند سردرگمی، شخصیت‌زدایی، و فردیت‌زدایی را تشدید کند.

    

خصوصیات شرکت‌کنندگان در آزمایش زندان استنفورد

خصوصیات این افراد چنین بود:

دانشجو، سفیدپوست، از طبقهٔ متوسط، بالغ (از لحاظ عقلی)، با ثبات (از لحاظ هیجانی)، نرمال، و باهوش، از سراسر آمریکا و کانادا. هیچ یک از آن‌ها سابقهٔ زندان نداشت، و ظاهراً، همهٔ آن‌ها به اصول و ارزش‌های اخلاقی مشابهی پایبند بودند. با شیر یا خط، ۱۲ نفر زندانبان و ۱۲ نفر دیگر، زندانی شدند. زیمباردو با ادارهٔ پلیس محلی صحبت کرده، و آن‌ها قبول کردند تا در آزمایش وی با او همکاری کنند.

 

نتیجه‌گیری مطالعه زیمباردو این بود که تحت شرایط خاصی هرکسی با هر نوع روحیات و اخلاقیاتی اگر به اندازه لازم تحت فشار باشد خشونت از خود نشان خواهد داد.

البته نتایج تحقیقات او توسط سایر دانشمندان زیر سوال است و بسیاری باور دارند که دلایلی، چون کوچک بودن نمونه آماری، جهت دهی آگهی جذب داوطلبان که دعوت به شرکت در یک آزمایش روانشناسی در مورد زندان می‌کرد و بی طرف نبودن زیمباردو در آزمایش و تحریک شرکت کنندگان به خشونت روی نتیجه ناشی از آزمایش تاثیر گذاشته است.

هرچند برنامه اولیه مطالعه ۲ هفته بود پس از تنها ۶ روز ادامه آن به دلیل غیراخلاقی بودن و اعتراض یکی از همکاران زیمباردو لغو شد.

 

دلایل توقف آزمایش زندان استنفورد

زیمباردو آزمایش را زود متوقف کرد به دو دلیل:

- وضعیت بعضی آزمودنی‌ها بشدت در حال تخریب بود.
- نامزدش، کریستینا مسلاک، یکی از دانشجویان فوق لیسانس روان‌شناسی، به وضعیت وحشتناک این زندان اعتراض کرد.

زیمباردو از مسلاک خواسته بود تا دربارهٔ این آزمایش مصاحبه‌هایی انجام دهد، و مسلاک با دیدن وضعیت ناگوار آن، بشدت به زیمباردو اعتراض کرد و از او خواست به آن پایان دهد.زیمباردو می‌گوید که از بین بیش از پنجاه نفر افرادی غیر ذی‌نفع که زندان را دیده بودند، مسلاک تنها کسی بود که اصول اخلاقی آن را زیر سئوال برد. بعد از فقط شش روز، آزمایش زندان استنفورد متوقف شد، زیرا بسیار زودتر، و بسیار بیشتر از آنچه محققان فکر می‌کردند، آزمایش به واقعیت تبدیل شده بود.

 

فیلم آزمایش زندان استنفورد

در سال ۱۹۹۲ مستندی با نام Quiet Rage: The Stanford Prison Experiment با حضور زیمباردو ساخته شد.

این مستند شامل تشریح کامل این آزمایش توسط زیمباردو، صحبت‌های اشخاص تحت آزمون و نیز تصاویر واقعی ثبت شده طی آزمون است. در ۲۰۰۱ فیلمی سینمایی با نام Das Experiment بر اساس کتابی با نام جعبهٔ سیاه ساخته شد که خود بر اساس آزمایش زیمباردو نوشته شده بود. در ۲۰۱۰ این فیلم خود مبنای فیلمی با نام The Experiment قرار گرفت.

منبع:باشگاه خبرنگاران جوانyjc.ir